Skip to content

Pokrzywa: chwast do jedzenia i leczenia

Pokrzywa to chwast, pospolity w ogrodach, a skutkiem zetknięcia się z jej parzącymi liśćmi jest piekąca wysypka (pokrzywka). Pokrzywę używano w egzorcyzmach, przypisywano jej właściwości magiczne, ale też lecznicze. W medycynie ludowej była środkiem na reumatyzm. Nauka potwierdziła wiele z jej właściwości leczniczych, a pokrzywy do produkcji preparatów farmaceutycznych rosną teraz na plantacjach. Sok z pokrzywy (z miodem) pomaga przy osłabieniu, napar z liści działa moczopędnie, może poprawić odporność, a lecznicze preparaty z korzeni stosuje się w terapii prostaty. Pokrzywę można jeść, podobnie jak szpinak. Smaczna jest zupa z młodych pędów i liści, czy jajecznica z pokrzywą. Pokrzywa dostarcza białka, soli mineralnych (potasu, wapnia, żelaza), witaminy C i K. Kiedyś z jej łodyg produkowano liny i tkaniny.

            Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) jest wieloletnią rośliną z rodziny pokrzywowatych (Urticacaae), w Polsce występuje w stanie dzikim, ale jest też uprawiana. Surowcem zielarskim jest liść (Folium Urticae), ziele (Herba Utricae dioicae), korzeń (Radix Utricae dioicae), a także nasiona. W liściach jest chlorofil, karotenoidy, witamina C (100-270 mg/100g), witamina K, witaminy z grupy B, flawonoidy, kumaryny, garbniki, aminy (histamina, acetylocholina i serotonina), kwasy organiczne. Liście mają dużo soli mineralnych (potasu, żelaza, wapnia i krzemu). W parzących włoskach jest kwas mrówkowy, histamina i acetylocholina. W kłączach i korzeniach znaleziono lipidy, sterole (beta-sitosterol, stigmasterol), lecytynę, lignany. W nasionach pokrzywy jest olej bogaty w kwas linolowy, linolenowy oraz tokoferol, karotenoidy i polisacharydy.

Pokrzywa a nerki, układ pokarmowy i krwionośny

Jako środek przeciwreumatyczny stosowano kiedyś okłady ze zmiażdżonego ziela i biczowanie zielem chorych stawów. Teraz uważa się, że korzystniej działa napar czy ekstrakt podawany doustnie. Preparaty z pokrzywy mają słabe działanie moczopędne, poprawiają krążenie krwi dzięki działaniu rozkurczowemu na mięśnie naczyń krwionośnych. Pokrzywa zwiększa wydalanie szkodliwych produktów przemiany materii, chlorków i mocznika. Korzystnie wpływa na pracę przewodu pokarmowego, ułatwia trawienie, bo działa żółciopędnie i pobudza pracę trzustki. Nieznacznie obniża poziom cukru we krwi, ale działa synergistycznie z innymi ziołami i dlatego jest składnikiem przeciwcukrzycowych mieszanek ziołowych.

Już w starożytności była znana jej zdolność do tamowania krwotoków; dzisiaj wiemy, że przeciwkrwotocznie działa witamina K, a także flawonoidy i garbniki. Pokrzywę warto zastosować przy obfitych krwawieniach miesięcznych, krwawieniach z nosa, żylakach odbytu. Picie wywaru lub soku z pokrzywy może przeciwdziałać anemii, duża ilość witaminy C i dobrze przyswajalnego żelaza pozytywnie wpływa na układ krwiotwórczy, zwiększa poziom hemoglobiny w osoczu i liczbę czerwonych krwinek.

 

W leczeniu prostaty

Najwięcej badań naukowych prowadzi się obecnie nad wykorzystaniem preparatów z korzenia i kłącza pokrzywy w łagodzeniu dolegliwości spowodowanych przerostem gruczołu krokowego[1]. Ekstrakty zmniejszają obrzęk i stan zapalny gruczołu krokowego, poprawia się kontrola nad oddawaniem moczu. Dokładny mechanizm działania ekstraktu z korzenia pokrzywy nie jest jeszcze znany. Przypuszcza się, że ekstrakt ma wpływ na enzym aromatazę, na czynnik wzrostu i receptory steroidowe w błonie komórek prostaty, ma także działanie przeciwzapalne. Badania kliniczne (jednak bez porównania do placebo) dowodzą skuteczności korzenia pokrzywy (dawki 300 – 756 mg suchego wyciągu z korzenia na dobę), ale są także doniesienia nie potwierdzające tego, sugerując konieczność dalszych badań[2], [3].  Wykazano lepszą skuteczność w usprawnianiu tempa przepływu moczu dla preparatów zawierających zarówno ekstrakt z korzenia pokrzywy jak i owoców palmy sabałowej W badaniach[4] podawano preparat zawierający 160 mg wyciągu z palmy i 120 mg wyciągu z pokrzywy dwa razy dziennie przez 48, 60 i 96 tygodni. Preparat ten okazał się skuteczny i dobrze tolerowany w długoterminowym stosowaniu. Warto odnotować niską toksyczność preparatów z korzenia pokrzywy.

 

Na wzmocnienie

Pokrzywa może być pomocna przy wiosennym osłabieniu i w zaburzeniach przemiany materii, jako środek ogólnie wzmacniający i zwiększający siły obronne organizmu. Skutecznie likwiduje niewielkie braki witamin i mikropierwiastków w organizmie. W liściach i korzeniach pokrzywy są substancje, które wzmacniają odporność organizmu, stymulują limfocyty T oraz wytwarzanie interferonu. Wyciągi z pokrzywy zawierają inhibitory cyklooksygenazy i lipooksygenazy, co tłumaczy ich działanie przeciwzapalne. Te doniesienia potwierdzają korzyści z podawania np. soku z pokrzywy z miodem, co było starym zwyczajem.

Przeciwwskazania do stosowania preparatów z pokrzywy: u osób wrażliwych mogą wystąpić reakcje alergiczne.

 

Pokrzywy w kuchni i w przemyśle

Pokrzywa to roślina jadalna. Zupę z liści pokrzywy jadano w czasach wojny i głodu, dostarczała białka, soli mineralnych i witamin. Młode pędy i liście po sparzeniu (w temp. ok.60 °C) dodaje się do sałatek, zapiekanek, mogą być nadzieniem do pierogów czy dodatkiem do jajecznicy. Pokrzywę w kuchni można traktować jak szpinak czy szczaw.

Znana bajka Andersena opowiada o siostrze, która z poświęceniem tkała z pokrzyw koszule dla braci zamienionych w łabędzie. Włókna z łodyg pokrzywy są długie i mocne. Naprawdę robiono z nich kiedyś tkaniny, były też powszechnie używane do produkcji szpagatu i lin. Z pokrzywy rybacy wytwarzali sieci rybackie, które długo nie nasiąkały wodą i nie gniły. Jeszcze w XIX wieku ze względu na brak bawełny w Niemczech z pokrzywy wyrabiano tkaniny i materiały ubraniowe.

Wyciąg z pokrzywy to znany, domowy środek wzmacniający włosy. Ekstrakt z liści pokrzywy stosowany jest w kosmetyce jako składnik szamponów i odżywek do pielęgnacji skóry głowy i włosów skłonnych do przetłuszczania się.


[1] Chrubasik JE, Roufogalis BD, Wagner H, Chrubasik SA. A comprehensive review on nettle effect and efficacy profiles, Part I: herba urticae. Phytomedicine. 14(6), 2007, 423-35.

[2] Chrubasik, J. E.; Roufogalis, B. D.; Wagner, H.; Chrubasik, S. A comprehensive review on the stinging nettle effect and efficacy profiles. Part II: Urticae radix. Phytomedicine 14(7-8), 2007, pp. 568-579.

[3] Lowe, F. C.; FagelmanE. Phytotherapy in the treatment of benign prostatic hyperplasia: an update. Urology, 53 (4), 1999, pp. 671-678

[4] Bondarenko, B.; Walther, C.; Funk, P.; Schlaefke, S.; Engelmann, U. Long-term efficacy and safety of PRO 160/120 (a combination of Sabal and Urtica extract) in patients with lower urinary tract symptoms (LUTS). Phytomedicine 10, Supplement 4, 2003, pp. 53-55

źródło: http://naukadlazdrowia.pl/pokrzywa-chwast-do-jedzenia-i-leczenia/

Kliknij i oceń

Shopping cart