Natura i właściwości energii życiowej – Podstawowe struktury ciała subtelnego

System siedmiu czakr

Przedstawiony tu układ czakr zaczerpnięty jest z hinduskiej tantry. Tradycja Indii ocenia liczbę kanałów (nadi) ciała subtelnego człowieka na 64.000. Łączą one czakry ze wszystkimi narządami wewnętrznymi organizmu. Joga przypisuje największe znaczenie trzem kanałom: idzie, pingali i suszumnie. Suszumna biegnie wzdłuż kręgosłupa w jego wnętrzu dotykając padmy każdej z czakr. Padma czakry jest jej ośrodkiem dowodzącym i znajduje się na wierzchołku lejka czakry. Suszumna nie jest, jak już wspominaliśmy, widocznym i namacalnym narządem anatomicznym, lecz podobnie jak inne kanały, szczególnym polem siły. Zaczyna się na poziomie pierwszej czakry u podstawy kręgosłupa, a kończy mniej więcej w środku mózgu. Ida i pingala także zaczynają swój bieg przy pierwszej czakrze, lecz łączą się z suszumną na poziomie szóstej czakry (obszar między brwiami). Rozmieszczenie czakr na ciele człowieka (zgodnie z hinduską tantrą) przedstawia rysunek 14, zaś ich graficzne symbole rysunek 15.

W ćwiczeniach ukierunkowanych na otwieranie (rozbudzanie) czakr, idę (łączoną z energią żeńską) należy wizualizować z lewej strony ciała, pingalę (łączoną z energią męską) – z prawej. W ćwiczeniach oddechowych zakłada się, że ida łączy czakrę podstawy muladharę z lewym nozdrzem, zaś pingala z prawym.

1. Muladhara

Dolna czakra znajduje się u podstawy kręgosłupa. Na powierzchnię ciała wydobywa się między odbytnicą a genitaliami. Niektóre dawne źródła umieszczają ją także na tylnej ściance pochwy u kobiet oraz w gruczole prostaty u mężczyzn. Muladhara uważana jest za siedlisko gigantycznej energii kundalini symbolizowanej przez śpiącego węża. Przebudzenie kundalini, podniesienie jej do górnych czakr, jest jednym z głównych celów jogi. Czakra ta, zwana też czakrą korzenia, uważana jest za ogniwo spajające świat fizyczny z nie uświadamianym światem niewidzialnym. Wiele źródeł wiąże ją także z okultystyczną zdolnością do lewitacji, tj. swobodnego unoszenia się w powietrzu, pokonywania siły grawitacji.

Czakrze podstawy przyporządkowany jest praelement ziemi i planeta Saturn. Jej mantrą jest sylaba LAM. Poszczególnym płatkom czteropłatkowego lotosu odpowiadają mantry: vam, ham, sham i sam. Na poziomie fizjologicznym łączona jest ze splotem krzyżowym, a wśród gruczołów hormonalnych przyporządkowana jest jej prostata. Wiąże się także bardzo silnie z męskimi narządami płciowymi, jelitem prostym i grubym. Narządem zmysłu muldhary jest nos, ruchu – nogi. Zakłóceniom w działaniu czakry podstawy towarzyszą zapalenia jajników, zaparcia, hemoroidy, ischias, zaburzenia prostaty.

Czakra pierwsza odnosi się do psychicznej zdolności przetrwania i ochrony indywidualności. Prawidłowe funkcjonowanie muladhary daje poczucie pewności, bezpieczeństwa i stabilizacji, jej zaburzenia rodzą natomiast brak woli, niepewność, skłonność do depresji i smutek. Osoby cierpiące na podobne zaburzenia nie potrafią znaleźć sobie celu w życiu, czują się pozbawione korzeni, pochłania je jedynie zaspokajanie najprostszych, prymitywnych potrzeb.

Rys. 14 Rozmieszczenie czakr w ciele człowieka. W nawiasach podana została numeracja odpowiadająca bardziej rozbudowanemu systemowi trzynastoczakrowemu

Symbol czakry korzenia, zilustrowany na rysunku 15, wykorzystywany jest w medytacji służącej otwarciu i zrównoważeniu muladhary wraz z mantrą podstawową i mantrami płatków. Najprostsza medytacja muladhary wymaga wizualizowania koloru czerwono-pomarańczowego.

Z czakrą tą kojarzony jest mityczny słoń Ayravata oraz żółwik. W mitologii hinduskiej odnosi się do niego bóg Brahma i bogini Dakini. Wizerunki ich obojga symbolizują podstawowe właściwości muladhary i wykorzystywane są podczas medytacji. W wierzeniach Hindusów Brahma utożsamia proces rozwoju i tworzenia. W medytacji ukierunkowanej na równoważenie muladhary uosabia on odwagę osiąganą wraz z rozwojem duchowości. Bóg Brahma jest jedną z sześciu wyższych istot wcielonych w formę. Góruje nad nimi Siwa Najwyższy lub Parama-Siwa symbolizujący najwyższą prawdę. Każdy z nich reprezentuje określoną siłę będącą właściwością umysłu, symbolizowaną przez odpowiednią boginię. Boginie te mogą przybierać sześć różnych form i pełnią rolę strażniczek bram, ponieważ uniemożliwiają przeniknięcie do czakry osobie nie dość pilnej w praktykowaniu. Uważa się, że koncentrowanie uwagi na Dakini rozbudza duchowość i sprzyja uwolnieniu się od strachu przed śmiercią. W człowieku nierozwiniętym duchowo Dakini wzbudza paniczny strach i grozę, gdyż pojawia się w postaci utożsamiającej śmierć i zniszczenie: Osoba zaawansowana w rozwoju duchowym postrzega ją natomiast jako piękną, młodą dziewczynę.

sahasrara

adżnia – AUM

wisiuddha – HAM

anahata – YAM

                    
minipura – RAM

swadhiszthana – VAM

            
Muladhaara – LAM

Rys. 15 Diagramy medytacyjne (mandale) odpowiadające siedmiu podstawowym czakrom

2. Swadhiszthana

Czakra druga wyłania się na powierzchnię ciała w okolicy między pępkiem a narządami płciowymi. W Chinach umieszczana jest w punkcie GRP 4 Guanyuan (Wrota Źródła) – przedniego meridianu pośrodkowego. Jej padma znajduje się między czwartym a piątym kręgiem lędźwiowym.

Według dawnych wierzeń swadhiszthana zawiaduje wewnętrzną witalnością. Do jej funkcji należy wydobywanie prany z pożywienia i gromadzenie energii. Wiązane są z nią ponadto funkcje seksualne i potencjał twórczy człowieka. Bardzo duże znaczenie przypisuje się swadhiszthanie w sztuce walk wschodnich i w technikach psychoenergetycznych Chin i Japonii. W jej obszarze gromadzona jest, a następnie przesyłana do kończyn i narządów energia życiowa. W Indiach uważa się, że otwarta i zrównoważona czakra sakralna (swadhiszthana) zapewnia zdrowie i długie życie.

Praelementem przyporządkowanym swadhiszthanie jest woda, planetą Jowisz. Jej mantrą jest sylaba VAM. Poszczególnym płatkom sześciopłatkowego lotosu odpowiadają mantry: bam, bham, mam, jam, ram, lam. Na poziomie fizjologicznym czakra ta łączona jest ze splotem sterczowym, lędźwiowym i podbrzuszem. Jej funkcje hormonalne przejawiają się w nadnerczach, wątrobie i śledzionie. Swadhiszthana najściślej wiąże się z narządami płciowymi kobiety, nerkami i pęcherzem moczowym. Narządem zmysłu czakry sakralnej jest język, ruchu – ręce. Zakłóceniom w jego działaniu mogą towarzyszyć impotencja, oziębłość płciowa, nadpobudliwość seksualna, cukrzyca, choroby nerek i pęcherza moczowego. Prawidłowe funkcjonowanie swadhiszthany daje cierpliwość, wytrzymałość i pewność siebie, zaburzenia natomiast rodzą frustrację, silny niepokój i bojaźliwość.

Dominację pierwiastka żeńskiego i elementu wody symbolizuje w mandali swadhiszthany półksiężyc (rys. 15). Podczas medytacji skoncentrowanej na swadhiszthanie należy wizualizować kolor różowy. Zwierzęciem jej przyporządkowanym jest podobny do krokodyla mityczny potwór Makara, męskimi bóstwami Waruna i Wisznu, żeńskim – bogini Rakini.

Medytacja skupiona na Warunie uczy kontrolować oczyszczającą siłę wody i energię seksualną, uwalnia od strachu, smutku, gniewu, narodowych ksenofobii, uczucia odrazy. Przygotowuje także do duchowego otwarcia na Wisznu. Z kolei medytacja skupiona na Rakini sprzyja duchowemu oczyszczeniu i pogłębieniu koncentracji, pomaga uwolnić się od głęboko zakorzenionych przywiązań do wartości nieduchowych.

3. Manipura

Czakra manipury znajduje się w okolicy splotu słonecznego, nad pępkiem, poniżej żeber. Jej padma mieści się między drugim a trzecim kręgiem lędźwiowym. Trzecia czakra uważana jest za ośrodek odpowiedzialny za gromadzenie i przechowywanie energii. Związane są z nią zdolności intelektualne oraz nadnaturalne. Według dawnych wierzeń otwarcie manipury powoduje brak wrażliwości na wysokie i niskie temperatury. Przykładem umiejętności pochodnych od trzeciej czakry jest chodzenie po rozżarzonych węglach lub przebywanie bez ubrania na mrozie. Wiele źródeł podkreśla wagę manipury w opanowaniu sztuki współdziałania z poziomem astralnym.

Praelementem przyporządkowanym manipurze jest ogień, planetą – Mars. Jej mantrą jest sylaba RAM. Poszczególnym płatkom dziesięciopłatkowego lotosu odpowiadają mantry: dam, dham, nam, tam, jam, dam, dham, nam, pam, pham. Na poziomie fizjologicznym czakra ta łączona jest ze splotem słonecznym. Podlegają jej hormonalne funkcje wątroby, nadnerczy, trzustki i śledziony. Jej energia wpływa na pracę wątroby, śledziony, żołądka, jelita cienkiego i pęcherzyka żółciowego. Narządem zmysłu manipury są oczy, ruchu – odbytnica. Zakłóceniom w jej działaniu może towarzyszyć owrzodzenie żołądka, rozlanie żółci, zapalenie wątroby, hipoglikemia oraz kamica lub inne schorzenia pęcherzyka żółciowego. Prawidłowe funkcjonowanie manipury zapewnia stanowczość, niezależność, siłę woli, aktywność i zdecydowanie zarysowaną indywidualność, zaburzenia natomiast rodzą rozdrażnienie, nadpobudliwość, niepewność, chciwość, poczucie winy.

Podczas medytacji skoncentrowanej na manipurze należy wizualizować krąg ziemi. Zwierzęciem jej przyporządkowanym jest baran, symbolizujący siłę koncentracji oraz aktywizację kontrolowanej energii seksualnej, bogiem Rudra, boginią – Lakini. W hinduskiej ezoteryce bóg Rudra stanowi szczególny przejaw boga Iśwary – stwórcy, strażnika i niszczyciela w jednej osobie. Medytacja skupiająca uwagę na Rudrze sprzyja wchłonięciu i rozpuszczeniu pragnień, które wywołują przywiązanie do ziemskiej egzystencji i neutralizuje zaciemnienia świadomości. W jodze uważa się, że Rudra obdarza ogromną siłą.

Strażniczką bramy manipury jest bogini Lakini. Pogrążenie się w medytacji nad jej jakością uwalnia od poczucia winy za popełnione błędy i wspomaga koncentrację na cechach Rudry. Według laja jogi Lakini ułatwia otwarcie i zrównoważenie trzeciej czakry.

4. Anahata

Czakra czwarta, anahata, znajduje się w centrum klatki. piersiowej, mniej więcej na poziomie sutek. W chińskiej tradycji umieszcza się ją w punkcie GRP 17 – Tanzhong (Środek Piersi) – na przednim meridianie pośrodkowym. Jej padma lokalizowana jest między czwartym a piątym kręgiem piersiowym.

Anahata uważana jest za centrum uczuć i duchowości. W starożytności wierzono, że właśnie w niej ma swoje siedlisko dusza. Zgodnie zaś z hinduską i tybetańską tantrą w czwartej czakrze tkwi sam rdzeń naszego jestestwa, stwarzający iluzję oddzielenia od innych żywych istot. Z tego względu duchowa praktyka i medytacja ukierunkowana na wyższy poziom miłości wykraczającej poza wąski indywidualizm oparte są na anahacie.

Praelementem przyporządkowanym anahacie jest powietrze, planetą Wenus, mantrą – sylaba YAM. Poszczególnym płatkom dwunastopłatkowego lotosu odpowiadają mantry: kam, kham, gam, gham, ngam, czam, czham, dżam, dżham, nyam, tam, tham. Anahata reguluje i podtrzymuje rytm cyrkulacji prany. Z każdym z płatków symbolicznego lotosu wiąże dwanaście kanałów akupunkturowych sterując jednocześnie ich dobowym rytmem. Na poziomie fizjologicznym czakra ta łączona jest ze splotem słonecznym oraz grasicą. Podlegają jej serce, osierdzie i płuca. Narządem zmysłu anahaty jest skóra, ruchu – narządy płciowe. Zakłóceniom w jej działaniu mogą towarzyszyć choroby sercowo-naczyniowe, artretyzm, choroby płuc i nadciśnienie. Pojawia się ponadto obojętność uczuciowa, trudności w ekspresji emocjonalnej, apatia, bierność i smutek. Prawidłowe funkcjonowanie czwartej czakry zapewnia zdolność do współodczuwania (empatii), miłości, uczynność i życzliwość. Otwarta i zrównoważona czakra serca wyzwala w człowieku wewnętrzne piękno, czyni atrakcyjnym jego ciało fizyczne, aktywizuje zdolności nadnaturalne, m.in. teleportację, czyli przemieszczanie przedmiotów w przestrzeni, a nawet przenikanie przez przeszkody.

Mandala anahaty prżedstawiona jest na rysunku 15, zaś rysunek 16 ilustruje jej połączenia z kanałami akupunkturowymi, których rytmem dobowym czakra ta zawiaduje. Najprostszą formą jej wizualizowania jest wyobrażanie sobie złocisto-żółtego światła. Symbolem zwierzęcym przyporządkowanym anahacie jest antylopa, bogiem – Iśa, boginią – Kakini. Iśa jest jednym z sześciu siwów odnoszących się w jodze do siły wyższego rzędu. Przejawia się podczas medytacji anahaty rozpuszczając lęki, będące wynikiem braku uduchowienia. Skupianie się na Iśy sprzyja opanowaniu wyższych poziomów pranajamy, w tym lewitacji. Kakini jest strażniczką bramy anahaty i stanowi jedną z form siły Iśy. Medytacja skoncentrowana na tej bogini rozwija siłę, sprowadza spokój i uwalnia od przywiązania do poziomu materialnego.

5. Wisiuddha

Czakra wisiuddha znajduje się w okolicy gardła, a jej padma mięści się między szóstym a siódmym kręgiem szyjnym. Wiąże się z nią zdolność przenikania w przeszłość. i przyszłość. W Japonii uważano, że zawiaduje ona snami, zaś haja joga przyznaje jej zdolność kontrolowania umysłu i ciała oraz panowanie nad nadnaturalną siłą.

Praelementem przyporządkowanym piątej czakrze jest eter, planetą Merkury, mantrą – sylaba HAM. Poszczególnym płatkom szesnastopłatkowego lotosu odpowiadają mantry: am, aam, im, iim, um, uum, rim, riim, lrim, lriim, em, aym, om, aum, am, ahm. Na poziomie fizjologicznym czakra ta łączona jest ze splotem gardłowym, gruczołem tarczowym i gruczołami przytarczycznymi. Najściślej powiązana jest z korzonkami rdzenia kręgowego. Narządem zmysłu wisiuddhy są uszy. Zakłóceniom w jej działaniu może towarzyszyć skłonność do natręctw, przywiązanie do starych nawyków i zachowań, brak wyrazistej ekspresji, a także zapalenia krtani, choroby tarczycy, przeziębienia i grypy. Prawidłowe funkcjonowanie piątej czakry przejawia się jako dobra komunikatywność i ekspresja, silny potencjał twórczy, natchnienie.

Rys. 16 Połączenie dwunastu meridianów z płatkami czakry serca, anahaty (obok nazwy meridianu podana jest przyporządkowana mu mantra odpowiedniego płatka oraz okres dwóch godzin jego największej aktywności w ciągu doby)

Do medytacji ukierunkowanej na wisiuddhę można wykorzystać jej mandalę przedstawioną na rysunku 15 lub wizualizować błękitno-niebieskie światło. Zwierzęcym symbolem piątej czakry jest biały słoń, bogiem Sada-Siwa, boginią – Siahini. Sada-Siwa przejawia się tu jako aspekt siły wyższej, w którym pierwiastek męski i żeński nie są rozdzielone. Dlatego Sada-Siwa przedstawiany jest jako postać pół-męska, pół-kobieca. Koncentrowanie się w czasie medytacji na Sada-Siwie pomaga rozwinąć nadnaturalną zdolność kontrolowania umysłu, a także nadludzką siłę. Siahini jest przejawem siły Sada-Siwy. Kontemplowanie jej stanowi konieczny etap na drodze ku otwarciu i zrównoważeniu wisiuddhy.

6. Adżnia

Szósta czakra, adżnia, znana także jako trzecie oko, znajduje się na czole między brwiami. Jej padma mieści się między drugim a trzecim kręgiem szyjnym. W Chinach lokalizowana jest między brwiami, w punkcie pozameridianowym Ni – Yintang (Opieczętowany Pałac) i uważana za centrum mądrości. Adżnię traktuje się jako czakrę najważniejszą dla medytacji.

Adżnia odnosi się do woli i zdolności parapsychicznych. W dawnych czasach wierzono, że najsilniej uaktywnione trzecie oko posiadają magowie i szamani, gdyż od niego uzależnione są takie umiejętności jak psychokineza, jasnowidzenie i oddziaływanie na odległość.

Planetą przyporządkowaną szóstej czakrze jest Uran, mantrą – podstawowa sylaba tantry – OM. Dwóm zbiorczym płatkom (2×48) dziewięćdziesięciosześciopłatkowego lotosu odpowiadają mantry: ham i tham. Na wysokości trzeciego oka łączą się ida i pingala z suszumną, przy czym ida przechodzi przez lewy listek lotosu, pingala – przez prawy. Na poziomie fizjologicznym adżnia łączona jest ze splotem nerwowym szyi, przysadką mózgową i mózgiem. Zakłóceniom w jej działaniu mogą towarzyszyć trudności w koncentracji, usztywnienie w myśleniu, kłopoty w komunikowaniu się, bóle głowy, a nawet choroba psychiczna (schizofrenia). Prawidłowe funkcjonowanie szóstej czakry przejawia się jako aktywny intelekt i silna psychika, bogata wyobraźnia i zdolność do wizualizowania jasnych, wyraźnych obrazów.

Do medytacji ukierunkowanej na adżnię można wykorzystać jej mandalę przedstawioną na rysunku 15 lub wizualizować kolor indygo. Czakrze trzeciego oka przyporządkowana jest Hakini, której siła odgrywa znaczącą rolę w sztuce medytacji. Bóg Siwa pojawia się tu już nie jako przejaw wyższego bóstwa, lecz obraz fallusa uosabiającego wyższą siłę twórczą wszechświata. Hinduska tantra umieszcza tu także wyższą siłę kundalini.

7. Sahasrara

Spośród wyżej wymienionych jest to najwyżej położona czakra. Zgodnie z ezoterycznymi źródłami znajduje się ona poza ciałem fizycznym, nad czubkiem głowy. Odpowiada jej mniej więcej punkt GRT 20 – Baihui (Sto Spotkań). Zwana jest też centrum ciemieniowym lub czakrą korony i uważana za ośrodek łączności z wyższym wymiarem duchowym. Otwarcie sahasrary usuwa ograniczenia przestrzeni i czasu, pozwala osiągnąć najwyższe stadium rozwoju duchowego – oświecenie, samadhi. Według dawnych wierzeń przez punkt Baihui dusza po śmierci opuszcza cielesną powłokę. Przyjęte było nawet usuwanie włosów z tego miejsca na głowie, aby ułatwić jej proces wychodzenia z ciała.

Symbolem sahasrary jest tysiącpłatkowy lotos, którego płatki ułożone są w dwadzieścia warstw, po pięćdziesiąt w każdej. Czakra ta nie ma mantry, lecz łączy się z nią czasem sylabę OM. Przyporządkowany jest jej znajdujący się w mózgu gruczoł szyszynki.

Zaburzenia w funkcjonowaniu sahasrary mogą doprowadzić do nowotworów mózgu oraz nadciśnienia wewnątrzczaszkowego. Ponadto wywołują depresję, uczucie niezrozumiałej trwogi, psychozy i inne choroby psychiczne. Prawidłowe działanie siódmej czakry sprzyja osiągnięciu duchowego oświecenia, pozwala odczuwać miłość kosmiczną, daje kontakt z kosmiczną świadomością i miłością uniwersalną.

Mandala sahasrary (patrz: rys. 15) jest, w odróżnieniu od innych, asymetryczna. Podkreśla to jej naturę – złączenie elementu ziemskiego i kosmicznego oraz funkcję łącznika wymiaru ziemskiego z kosmicznym. Podczas medytacji ukierunkowanej na sahasrarę należy wizualizować kolor purpury. Czakrze siódmej przyporządkowana jest istota wyższa nie posiadająca żadnej formy Parama-Siwa. Jako istota wyższa Parama-Siwa zawiera w sobie niezróżnicowane pierwiastki męski i żeński, dlatego podczas medytacji skupionej na sahasrarze nie pojawiają się obrazy bóstw.