Natura i właściwości energii życiowej – Podstawowe struktury ciała subtelnego

W odniesieniu do psychiki niedobór energii życiowej przejawia się w zwiększonej męczliwości, senności, zaburzonej koordynacji ruchów, spowolnieniu reakcji i obniżonej sprawności mięśni. Pogarsza się także koncentracja uwagi i pamięć, spada wydolność intelektualna i potencjał twórczy. Człowiek staje się apatyczny, roztargniony i rozkojarzony oraz cierpi na różne zahamowania.

Przy wysokim poziomie energii życiowej sytuacja zmienia się o 180 stopni. Motoryka ciała wykazuje znakomitą koordynację ruchów, umysł sprawnie kojarzy i staje się niezwykle aktywny. Mistrzowie Wschodu demonstrują w tej dziedzinie nadzwyczajne umiejętności – fenomenalną pamięć, nadludzką szybkość i koordynację ruchów, błyskawiczne podejmowanie decyzji. Na pewno każdy miał okazję zobaczyć sztukę tybetańskich i chińskich szkół walki czy mnichów z Tybetu i Indii, którzy potrafią nauczyć się na pamięć setek tomów świętych ksiąg. Wszystkie te umiejętności można opanować poprzez koncentrację i prawidłowe użytkowanie energii życiowej. W dawnych czasach powstały w tym celu specjalne układy ćwiczeń i treningi.

Niezwykle istotną sprawą jest wzajemna zależność energii życiowej i subiektywnego poczucia czasu. Przy wysokim poziomie energii życiowej czas wewnętrzny ulega przyspieszeniu: w tym samym czasie (np. w ciągu godziny lub dnia) człowiek może wykonać znacznie więcej czynności niż zwykle, przy niedoborze energii natomiast czas wewnętrzny biegnie wolniej. Wówczas dzień mija bezproduktywnie, czas „przecieka przez palce”. Tybetańscy mnisi znają specjalne techniki służące przyspieszaniu wewnętrznego czasu. Wyszkoleni wojownicy Dalekiego Wschodu do tego stopnia przyspieszali swój wewnętrzny czas, że w ich odczuciu świat zewnętrzny jakby zastygał, poruszał się w zwolnionym tempie. Dla zewnętrznego obserwatora byli ludźmi-błyskawicami, gdyż tak jak błyskawice pojawiali się nie wiadomo skąd i natychmiast znikali za horyzontem. Podczas tak szybkiego przemieszczania się w przestrzeni tracili jednak tyle energii, że mogli pozwolić sobie na ów stan tylko przez 10 minut. Potem musieli regenerować siły przez kilka dni.

Energia życiowa ma zasadnicze znaczenie nie tylko dla prawidłowego funkcjonowania naszego. ciała i psychiki, wpływa ona także na to, co się nam przydarza nawet wtedy, gdy nie uczestniczymy bezpośrednio w tych zdarzeniach ani ich nie kreujemy. Są to takie wydarzenia, jak wygrana na loterii, nieoczekiwane spotkania, przypadkowe zbiegi okoliczności itp. Jeśli cieszymy się wysokim poziomem energii życiowej, wszystko wokół nas układa się pomyślnie, wiedzie się nam, czujemy się szczęśliwi i dowartościowani. Przy niedoborze energii wchodzimy w pasmo niekorzystnych wydarzeń i pecha, a w nasze życie zaczyna wkradać się chaos.

Powyższa charakterystyka oddaje uniwersalny charakter energii życiowej. Tak właśnie postrzegana była ona w ezoterycznych naukach starożytności jako samodzielny czynnik organizujący wszechświata, przeciwdziałający chaosowi, harmonizujący i wzbogacający środowisko. Starożytni żywili ponadto przekonanie, że energia ta przejawia się nie tylko w istotach żywych, lecz także we wszystkich obiektach przyrody nieożywionej, przenika absolutnie wszystko.

Próbując znaleźć cechę wspólną niedoboru i nadmiaru energii życiowej, bez trudu można zauważyć pewną prawidłowość mającą związek z poziomem chaosu. Przy niskim poziomie energii poziom chaosu wzrasta pociągając za sobą zakłócenia w koordynacji pracy wszystkich elementów danego systemu, niezależnie od tego, czy jest nim nasze ciało, psychika, czy obiekt nieożywiony. Odpowiednio wysoki poziom energii podnosi stopień uporządkowania, koordynacji i harmonii. Kwestii tej dużo miejsca poświęcają stare teksty Indii i Chin.

Tak więc pierwszą ważną właściwością energii życiowej jest jej zdolność przeciwstawiania się chaosowi. Natychmiast nasuwa się tu skojarzenie z negentropią (antyentropią). Jak wykazały najnowsze odkrycia w dziedzinie chemii i biofizyki, na wahania poziomu chaosu szczególnie wrażliwie reagują układy nierównowagowe, do których zalicza się także organizmy żywe. Nic więc dziwnego, że energia życiowa odgrywa tak istotną rolę w ich funkcjonowaniu. Właśnie jej stały dopływ gwarantuje skuteczne przeciwstawianie się chaosowi. W razie zakłóceń w dopływie energii życiowej lub całkowitego braku dostępu do niej, nastąpiłaby szybka, nieuchronna i całkowita zagłada żywego organizmu.

Druga właściwość energii życiowej ma związek z prawem zachowania energii w ogóle. Podobnie jak wszystkie inne rodzaje energii, również ta energia ulega przemieszczeniom i zużyciu. Jeśli na przykład wykonamy jakąś pracę umysłową, nasz poziom energii życiowej zmniejszy się. Jeśli energię tę zabierzemy innej osobie, jej rezerwy skurczą się, a nasze powiększą. Nie dotyczy to jednak każdej sytuacji, na przykład gdy przeczytamy książkę, zasób naszej wiedzy się powiększy, ale książce nie ubędzie informacji. Kolejni czytelnicy mogą uzyskać z niej tyle samo, co poprzedni.

Z punktu widzenia zachowania energii wydawałoby się, że optymalnym wariantem gospodarowania nią jest oszczędzanie jej i gromadzenie (w odniesieniu do energii życiowej byłaby to forma wampiryzmu). Jest jednak inaczej. Zdarza się, że zużycie energii na pracę umysłową prowadzi nie do wyczerpania jej rezerw, lecz do jej uaktywnienia (oddychanie wtórne). I choć to zakrawa na paradoks, tak właśnie się dzieje, że w pewnych stanach wszystkie ubytki energetyczne kompensowane są z nawiązką dopływem świeżej energii życiowej. Doświadczanie takich właśnie stanów, nie zaś robienie zapasów energii, jest podstawą i celem zaawansowanych praktyk buddyjskich.

Z prawa zachowania energii wynika jeszcze jedno. Jeśli stopień uporządkowania obiektu nieożywionego lub organizmu spada, a więc następuje w nim wzrost poziomu chaosu, wówczas jego energia życiowa ulega wypromieniowaniu i na odwrót. W procesie spalania, na przykład, wraz z ciepłem ulatnia się także energia życiowa. W Chinach tę właściwość wykorzystano m.in. w cygarach piołunowych stosowanych w akupunkturze i innych formach leczenia. Cygaro piołunowe stało się jednym z pierwszych generatorów energii życiowej. Takim generatorem jest również palący się kominek, czym zresztą różni się od kaloryfera i kominka elektrycznego, które wytwarzają tylko ciepło. Ogólna zasada polega na tym, że im większa jest różnica między wyjściowym (przed spaleniem) a końcowym (pod koniec spalania) stopniem uporządkowania paliwa, tym silniejsze i dłuższe jest wydzielanie energii życiowej. Różnica ta jest większa na przykład dla drewna niż dla benzyny czy gazu. Z tego też powodu jedzenie ugotowane na ogniu jest o wiele smaczniejsze i zdrowsze niż przyrządzone na gazie.

Podobna idea dotyczy niektórych generatorów psychotronicznych, np. lasera. Podczas generowania promienia światła w roboczym środowisku lasera (gazie lub krysztale) dochodzi do gwałtownej zmiany poziomu entropii (stopnia chaosu). Oprócz światła powstaje także negentropia (energia życiowa). Niewielkie zmiany w seryjnej produkcji lasera mogłyby zwielokrotnić jej wydzielanie i umożliwić wykorzystanie lasera jako narzędzia w bioenergetyce.

Trzecia właściwość energii życiowej to jej dynamika, niemożność utrzymania jej przez dłuższy czas w stanie biernym. Pod tym względem ma ona naturę podobną do promieni światła, które mogą istnieć jedynie w ruchu. Podobnie jak światła nie da się schować do torebki lub zamknąć w puszce, tak samo nie można zapakować i przechować energii życia. Wtłoczona w zamkniętą przestrzeń traci swe pozytywne właściwości, tak jak woda bieżąca, która szybko zamienia się w błotnistą, cuchnącą i pełną glonów, jeśli ujęta zostanie w zbiornik bez ujścia.

I wreszcie czwarta właściwość energii życiowej polega na jej zdolności do przenoszenia informacji. Pod tym względem podobna jest do energii elektromagnetycznej, która, odpowiednio zmodulowana, przenosi na falach radiowych dźwięk i obraz. Energia życiowa zawiera w sobie przede wszystkim informację o swym pochodzeniu, tj. o źródle, które ją wyemanowało. Tak więc, energia życiowa wytworzona podczas spalania niesie jednocześnie informację o paliwie, z którego powstała, o jego strukturze i właściwościach. Wydobyta z pożywienia posiada zakodowaną informację o rzeczy, którą zjedliśmy, m.in. o jej poprzednim życiu oraz o sposobie, w jaki umarła. Z tego względu energia pozyskiwana z mięsa zawiera w sobie dużo negatywnych informacji związanych z nawykami jej „producenta”, jego cierpieniem i strachem przeżywanym w chwili śmierci. Nic więc dziwnego, że niegdyś przywiązywano bardzo duże znaczenie do sposobu zabijania zwierząt przeznaczonych na pożywienie – organizowano specjalne rytuały, aby obłaskawić duchy zabitych zwierząt. W wielu tradycjach z kolei wierzono, że zjadając określony narząd jakiegoś zwierzęcia przejmuje się ukrytą w nim cechę, np. zjedzenie serca tygrysa miało zagwarantować nieustraszoną odwagę.

Jedną z najważniejszych sztuk starożytnej magii była umiejętność modulowania energii życiowej, tj. kodowanie w niej odpowiednich informacji. Istniał nawet specjalny język pozwalający opisać szeroki zakres właściwości nadawanych energii życiowej poprzez odpowiednie jej zmodulowanie. W tym celu stosowano zazwyczaj symboliczne obrazy praelementów – podstawowych substancji subtelnych, z których, według dawnych wierzeń, składa się wszechświat. W Europie był to układ czterech praelementów podstawowych ziemi, wody, ognia i powietrza, w Chinach – pięciu, dodatkowo bowiem dołączono drewno, zaś powietrze zastąpiono metalem. W Indiach wyróżniono jeszcze praelement szósty – glinę. Funkcjonowały także inne systemy, m.in. dwunastoelementowe.

Rzecz jasna, że obrazu praelementu podstawowego nie można pojmować dosłownie, tak jak rozumie się na przykład zespół właściwości jakiejś substancji chemicznej. Jeśli więc mówimy, że energia życiowa posiada w jakimś konkretnym przypadku właściwości ognia, oznacza to, że odczuwana jest jako presja energetyczna, zapał itp. Najważniejsze jest to, że posługiwanie się systemem praelementów pozwala klasyfikować wszystkie możliwe odmiany energii życiowej oraz opisywać ich wzajemne relacje – antagonistyczne lub wspierające. Orientując się w tym systemie można dowolnie dobierać metody kodowania (modulowania) pod kątem uzyskania oczekiwanego rezultatu, np. wyleczenia z choroby.

Do kodowania energii życiowej stosuje się od najdawniejszych czasów zestawy różnorodnych technik i narzędzi. W najprostszym przypadku, gdy mamy do czynienia z energią wypromieniowywaną poprzez ludzkie dłonie, modulacja odbywa się za sprawą wizualizowania określonych obrazów – na przykład jednego z pięciu praelementów w połączeniu z obrazem celu, tj. spodziewanego rezultatu oddziaływania. Jeszcze bardziej skuteczne jest stosowanie magicznych znaków i mantr. Magiczny znak jest podczas takiego zabiegu „rysowany” promieniem energii życia, a przy tym jednocześnie recytowana jest odpowiednia mantra. Inny wariant przewiduje kierowanie strumienia energii życiowej na narysowany obraz magicznego znaku, nałożony na miejsce poddawane oddziaływaniu. Modulowanie energii praelementu może odbywać się za pośrednictwem specjalnych rezonatorów (kryształów, geometrycznych figur). Aby nadać jej właściwości lecznicze można wykorzystać zestawy takich substancji, jak zioła, prepararty homeopatyczne itp.

Energię można przekazywać nie tylko poprzez dłonie, lecz także za pośrednictwem specjalnych generatorów, choćby najprostszego z nich – cygara piołunowego. W celu uzyskania maksymalnej koncentracji energii stosowane są specjalne metody jej ogniskowania, dzięki którym rozproszone promieniowanie skupione zostaje w promień. Tym samym jej oddziaływanie staje się silniejsze i bardziej skuteczne. Zabieg ten można porównać do ogniskowania światła za pomocą soczewki skupiającej. Bardzo pomocne w pracy z energią życiową jest posługiwanie się pewną analogią: każde ciało czy jego część można umownie traktować jako naczynie, zaś poziom cieczy w nim zawartej – jako poziom energii życiowej. Ciecz w naczyniu, oprócz konkretnej objętości, charakteryzuje też określone ciśnienie (wysokość słupa cieczy), analogicznie również energia życiowa posiada określony potencjał – parametr, za pomocą którego da się zmierzyć jej ciśnienie. Jest to bardzo ważny parametr, ponieważ energia życiowa, tak samo jak ciecz, wykazuje tendencję do przemieszczania się z miejsc o wyższym ciśnieniu do miejsc o ciśnieniu niższym.

Posłużenie się prawem zachowania cieczy w naczyniach połączonych (dążenie do wyrównania poziomów) wobec energii życiowej pozwala dokładnie zrozumieć jej dynamikę i zasady wymiany energii między różnymi organizmami oraz między organizmem a środowiskiem. Analogia ta przydatna jest jednak tylko w sytuacji, gdy mamy do czynienia z ustabilizowanymi poziomami energii życiowej. W układach nierównowagowych, zmiennych, działają prawa znacznie bardziej złożone, którymi zajmuje się m.in. termodynamika systemów nierównowagowych oraz synergetyka. Znajomość tych praw pozwala zrozumieć wiele zjawisk pojawiających się w zaawansowanych technikach pracy z energią życiową (w hinduskiej i tybetańskiej tantrze, taoizmie, qigongu). Przeciwdziałanie chaosowi i utrzymywanie wysokiego poziomu uporządkowania jest jednym z najważniejszych warunków prawidłowego funkcjonowania naszych organizmów i psychiki, a właściwie samego przetrwania. Dlatego też odpowiedź na pytanie, dlaczego staramy się zapewnić sobie stały dopływ i prawidłową cyrkulację energii życia, jest oczywista.

Dopływ ten zapewnia nam funkcjonujący w organizmie człowieka i znany od najdawniejszych czasów pod nazwą ciała subtelnego system kanałów akupunkturowych i czakr. Czakry spełniają w tym systemie rolę ośrodków skupiających, transformujących i rozsyłających energię życiową do różnych części naszego ciała. Kanały akupunkturowe są naczyniami, przez które .energia przepływa do każdego narządu i miejsca w organizmie.

Układ czakr i kanałów (nadi) jest kolejnym, obok układu nerwowego i hormonalnego, systemem regulującym pracę organizmu, lecz nie jest jak one tworem materialnym, zbudowanym z molekuł. Na jego strukturę siadają się pola wirowe. Słowo „czakra” oznacza w sanskrycie koło lub wirowanie, zaś kształtem twór ten przypomina lejek, kielich lub stożek ułożony w pozycji horyzontalnej. Jego podstawa znajduje się na przedniej powierzchni ciała, a wierzchołek przy kręgosłupie, ściślej mówiąc, przy centralnym kanale suszumny. Oprócz kanału centralnego, jakim jest suszumna, istnieją jeszcze dwa kanały o znaczeniu podstawowym – lewy, zwany ida oraz prawy, pingala. Biegną one wzdłuż suszumny owijając się wokół niej i tworząc w czterech miejscach pętle. Graficznie układ ten przypomina gałązkę bambusa. Porównanie jest tym trafniejsze, że gałązka bambusa jest w środku pusta, tak jak kanał centralny u większości ludzi. U przeciętnego człowieka bowiem energia życiowa (prana) cyrkuluje tylko w kanałach idy i pingali nie ujawniając w pełni całego swego potencjału psychoenergetycznego. Rozplątywanie węzłów i udrażnianie kanału centralnego stanowi główny cel praktyk ezoterycznych Indii i Tybetu. Cel ten wymaga jednak żmudnej pracy, nieraz dziesiątek lat niezwykle surowej praktyki klasztornej.